George Orwell en Winston Churchill

HET NIEUWE WERELDTIJDSCHRIFT
JAARGANG 2 NR.8
SPEAKING THE TRUTH IN TIMES OF UNIVERSAL DECEIT,
IS A REVOLUTIONARY ACT (George Orwell)

Eric Blair (George Orwell)

Een korte toelichting: 1984 is een boek van de Britse schrijver George Orwell, grotendeels geschreven in 1948 en gepubliceerd in 1949. Het is een beroemde negatieve utopie, een visie op de westerse wereld anno 1984, waarin de enkeling ten onder gaat in een volkomen kansloze strijd tegen een totalitair bewind. Het is een waarschuwing tegen totalitaire regimes, zoals nazi-Duitsland, dat net verslagen was, en Stalins Sovjet-Unie. Beroemd is de uitspraak Big brother is watching you, wat slaat op de nooit geziene, maar almachtige leider van het totalitaire bewind in Oceanië, waar de hoofdpersoon van het boek Winston Smith leefde.

Animal Farm. Het satirische verhaal, dat ook als moderne mythe of allegorie kan worden opgevat, gaat over een groep dieren die het zat zijn om als slaven van de mensheid te moeten leven, en de macht in eigen handen nemen. Het loopt uiteindelijk, anders dan de meeste dieren zich er van voorgesteld hadden, uit op een tirannie. Het boek werd geschreven tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd gepubliceerd in 1945, hoewel het tot het eind van de jaren '50 niet erg bekend was. Tegenwoordig wordt het als een klassieker beschouwd. Animal Farm bekritiseert het totalitaire politieke systeem van de Sovjet-Unie na de Oktoberrevolutie en is geschreven naar aanleiding van zijn ervaringen met de stalinistische communisten tijdens de Spaanse Burgeroorlog.

Sir Winston Churchill werd geboren in Blenheim Palace te Oxfordshire. Churchills vader was Lord Randolph Churchill, de derde zoon van de zevende hertog van Marlborough en in 1886 Minister van Financiën. Zijn moeder was Jennie Jerome, de dochter van de Amerikaanse miljonair Leonard Jerome. In 1910 werd Churchill Minister van Binnenlandse Zaken en dient hij een verzoek in om ongeveer 100.000 "geestelijk gedegenereerde" mensen te steriliseren en een paar duizend anderen te laten werken in op te richten staatskampen. Dit "om het Engelse ras te redden van deze zich voortplantende inferieuren." Stakingen van slavenarbeid verrichtende mijnwerkers en demonstraties van de in opkomst zijnde vrouwenbeweging, werden onder zijn leiding op bloedige wijze neergeslagen.

Enkele wat minder bekende uitspraken van Churchill:

"Ghandi? Een opruiend advocaatje verkleed als Fakir."

"Ik begrijp die ophef over het gebruik van gas niet.
Ik ben een groot voorstander van het gebruik van gifgas tegen onbeschaafde stammen."

"Men zal mij nooit horen beweren dat de Amerikaanse indianen en de zwarten in Australië een groot onrecht is aangedaan.
Hen is absoluut geen onrecht aangedaan doordat een sterker ras, een hoogwaardiger ras, een intelligenter ras zoals u wilt, is gekomen om hun plaats in te nemen." (1937)

"Zou ik een Italiaan zijn geweest, dan stond ik van het begin tot aan het einde geheel aan uw zijde in uw strijd tegen de bestiale lusten en passies van het leninisme." (brief aan Mussolini, 1927)

"Het beste argument tegen democratie is een conversatie van vijf minuten met een gemiddelde stemgerechtigde."

"Een hond in zijn hok heeft nog geen recht op dat hok, ook al ligt hij er al heel lang in. Dat recht hebben ze niet."
(over de Palestijnen, 1937)

Hij was tevens schrijver en ontving in 1953 de Nobelprijs voor de Literatuur. Dit ondanks dislexie en manische depressies.

---

In de zestiger jaren van de vorige eeuw was Londen het swingende middelpunt van de moderne wereld. De jeugd koos voor nieuwe muziek, leefstijlen, kleding en zette zich af tegen de klassieke maatschappelijke verhoudingen. Deze werden, zeker in Engeland, door de onoverbrugbare tegenstellingen tussen de regerende klasse van aristocraten en de eeuwige have-not's, de arbeiderklasse. Op een koude januaridag in 1965 stond Londen echter stil en leken de tegenstellingen afwezig. Honderdduizenden stroomden toe om afscheid te nemen van de grote oorlogsheld Winston Churchill.

De kranen op de dokken van Londen bogen uit eerbied en respect. Winston werd geboren in een paleis en was bij geboorte al voorbestemd om de naam van Churchill te herstellen. Zijn vader was een wonderkind en op jeugdige leeftijd al minister van Financiën voor de Conservatieven. Om zijn macht te behouden en te vergroten dreigde hij regelmatig met aftreden. Dit werd hem fataal. Zijn aftreden werd hem uiteindelijk fataal en hij bekleedde geen politieke functies meer. Zijn moeder was een flamboyante Amerikaanse, een sociëtydame, die er een schare bewonderaars op na hield. Zijn opvoeding werd verzorgd door nanny Everest en zoals gebruikelijk werd hij zo snel mogelijk naar een gerenommeerde kostschool gestuurd. De trap op weg naar macht en fortuin lag nu voor hem open.

Winston Churchill schreef later dat hij in zijn leven maar vier of vijf werkelijke gesprekken met zijn vader had gevoerd. Een ervan onstond toen hij Winston zag spelen met zijn tinnen soldaatjes, 1500 totaal. Aan de manier waarop Winston zijn troepen groepeerde, leek een militaire carriëre hem wel geschikt.

---

Eric Blair maakte ook deel uit van de upper-class; alleen stond hij laag in de hiërarchie. Hij had zijn fortuin gemaakt in Birma, waar hij verantwoordelijk was voor de verbouw van papavers en de winning van opium. De opium werd daarna met grote winsten in China verkocht. De Engelsen beschouwden de verkoop als onderdeel van de vrijhandel en gingen volstrekt voorbij aan de gevolgen voor China. De macht van het westen wordt in een aantal Opiumoorlogen bevestigd. De moeder vertrekt al snel naar Engeland, met haar kinderen. Een daarvan is de jonge Eric Blair, die als schrijver het pseudoniem George Orwell zal voeren. In Engeland aangekomen wordt Eric zo snel mogelijk naar een kostschool gestuurd. Later zal hij beschijven, hoe hij elke avond tot God bad “om alstublieft niet in bed te plassen.” Dit werd door de schoolleiding gezien als een daad van opstandigheid en werd met een pak slaag bestraft.

 

Na zijn studie besloot Winston Churchill de politiek in te gaan. Hij sloot zich aan bij de Conservatieven.
Churchill was een begenadigd en overtuigend spreker, die het klappen van de zweep leerde in het Noorden, waar hij op zeepkisten en in kroegen het publiek toesprak. Als minister van Binnenlandse Zaken gebruikte hij het leger om stakingen te onderdrukken en om sufragettes te arresteren. Ondanks de weerstand die dat opriep, werd Churchill benoemd tot “First Lord” van de Engelse Marine. Eric Blair is op Eton, een beroemde particuliere school, als de 1e Wereldoorlog uitbreekt. Onder Churchill's verantwoordelijkheid wordt een militaire operatie tegen Turkije, dat zich bij Duitsland en Oostenrijk-Hongarije had aangesloten. De Engelse troepen, waaronder veel Australiërs, leden bij Galipoli een nederlaag, waarbij 57.000 soldaten sneuvelden, voordat de operatie werd beeindigd. De kritiek op Churchill neemt toe. Om zijn reputatie te herstellen, vraagt hij actieve dienst aan en dient als officier in de loopgraven. In brieven aan zijn vrouw klaagt hij over het gebrek aan warm water voor zijn bad. Bij terugkomst kan hij in ieder geval de Conservatieven en de parlementsleden weer recht in de ogen zien. Eric Blair is te jong om in de loopgraven van Noord-Frankrijk zijn leven voor “the British Empire” te geven. Hij houdt zich verre van zijn medestudenten en choqueert door zijn nonchalante arrogantie. De volgende stap was Oxford of Cambridge, met alle carriëre perspectieven van dien. Maar Eric's vader vindt zijn zoon niet intelligent genoeg voor een academische studie. Had hij de keus gehad, dan had de toekomstige auteur de universiteit afgewezen. In plaats daarvan werd Eric Blair hoofd van de politie in Birma. Mocht hij al geloof hechten aan de idealen van het Britse koloniale gezag (vrijheid en rechtvaardigheid), dan verdampten deze tijdens zijn verblijf in Mandalay. Later zal hij het moment beschrijven waarop deze idealen in duigen vielen. Er was een olifant ontsnapt, die amok maakte op de plaatselijke markt. Blair spoedde zich naar de plek, gewapend met een geweer. Aangekomen op de plek des onheils ziet hij de olifant, in alle rust, aan wat bamboestengels kauwen. Een menigte van 2000 Birmezen kijkt toe. Er is op dat moment geen enkele reden meer om de olifant te doden. Toch schiet Blair, maar hij beseft dat hij dat alleen doet om aan de verwachtingen van de menigte te voldoen. Het gejuich jaagt hem het schaamrood op de kaken en hij ontvlucht het plein. De doodsstrijd van de het reusachtige dier duurt nog een half uur. Steeds vaker botst de uitoefening van zijn gezag met zijn geweten. De mensen die hij op liet hangen, voelden zich geen misdadigers, maar verzetshelden. Na vijf jaar neemt hij ontslag, keert in 1927 terug naar Engeland en vertelt zijn onthutste familie, dat hij schrijver wilde worden. Op dat moment bevinden Churchill en Blair zich op tegengestelde polen van de Engelse. Blair was voorstander van het ontbinden van de Britse koloniale bezittingen door democratische verkiezingen. Winston Churchill probeerde het Britse Gemenebest te behouden als basis voor de Engelse wereldmacht. Churchill was teruggekeerd in de rijen van de Conservatieven en werd Minister van Binnenlandse zaken. Met groot militair machtsvertoon onderdrukte hij de steeds opvlammende stakingen en protestdemonstraties voor het vrouwenkiesrecht.

Eric Blair daarentegen dook onder in het verpauperde Engeland. Hij accepteerde de meest miserabele banen en logeerde in vervuilde logementen. In 1933 publiceerde Blair zijn eerste boek Down and out in Paris and London. Hier in verwoordde hij zijn zwerftochten in de marge van de samenleving. Op het titelblad stond voor de eerste keer zijn pseudoniem George Orwell. George ter ere van de Engelse koning en Orwell als verwijzing naar een rivier op het Engelse platteland.

De Britse economie dreef op kolen, maar deze eenzijdigheid werd in de periode voor de 2e Wereldoorlog op de proef gesteld. Massale werkloosheid en malaise waren het gevolg. In opdracht van zijn uitgever vertrekt hij naar het verpauperde Wigan in Noord-Engeland. Hij werkt in de kolenmijnen en ervaart de erbarmelijke werkomstandigheden. Alleen om op de werkplek te komen, moesten de mijnwerkers kilometers kruipend afleggen. Zijn vrije tijd bracht hij door in de openbare bibliotheek. Hij deed onderzoek waarmee de mijnwerkers de eindjes aan elkaar knopen. Inkomsten, huur en uitgaven noteerde hij met uiterste precisie. Zijn verslag the Road to Wigan Pier werd een bestseller. Hij werd de Dickens van de depressie genoemd. Rechts bekritiseerde het boek als zijnde een zwaar vertekend, negatief beeld van de mijnwerkers. Links verweet Orwell veel te negatief en te defaitistisch te zijn. De wereld die hij beschreef, was niet die van een revolutionaire arbeidersklasse, maar vertelde het verhaal van moegestreden proletariërs, zonder toekomst of perspectief. Tijdens fascistische partijbijeenkomsten juichten de mijnwerkers de Nazi-ideën toe.

Engeland probeerde zich van de ontwikkelingen in Europa te distanciëren. Churchill waarschuwde voor de gevaren van deze houding, George Orwell vertrok in 1936 naar Spanje om tegen het groeiende fascisme te vechten. Zijn ervaring als politiecommandant komt hem goed van pas. Maar hij valt op door zijn lengte en wordt neergeschoten. Hij overleeft het, maar hij keert met dubieuze gevoelens terug naar Engeland. Hij beschrijft geschokt de gruweldaden van de fascisten, maar vooral die van de door Moskou aangestuurde communistische partij. Hier wordt zijn haat voor het communisme van Stalin geboren. Zijn gevoelens uit hij in de wereldberoemde fabel Animal Farm.

Ook Churchill gebruikt deze jaren om te schrijven. Een dik boek over de Duke van Marlborough, een van zijn voorvaders, en over de Engels-sprekende volkeren. Politiek is hij een outsider, omdat hij nog steeds India en andere kolonieën wil behouden

In Europa en dan vooral Italië, Spanje en Duitsland is het fascisme in opmars. Adolf Hitler dreigt met oorlog om voormalige Duitse gebieden, die in Versailles aan andere landen waren toebedeeld, terug te winnen. Oostenrijk wordt geannexeerd, waarna de Nazis zich op Tsjecho-Slowakije richten. Chamberlain, de Engelse premier, denkt in München een compromis te hebben gesloten, die vrede garandeert. De Engelse regering komt bedrogen uit. De Duitsers bezetten Tsjecho-Slowakije helemaal. Na de inval van Duitsland in Polen in 1939, stellen Frankrijk en Engeland Adolf Hitler een ultimatum. Als dit verloopt, zijn Frankrijk en Engeland officiëel in oorlog met Duitsland. Na een campagne van een aantal weken wordt Polen verslagen, temeer omdat Rusland vanuit het oosten Polen binnenvalt.

Chamberlain weet van geen wijken, maar onder druk van de publieke opinie wordt Winston Churchill in het oorlogskabinet opgenomen. Hij krijgt zijn oude positie als “First Lord of the Admirality” weer terug. Zijn eerste oorlogshandeling loopt op een fiasco uit. In een poging de ijzerertstransporten van Noorwegen naar Duitsland te blokkeren, werd het Engelse smaldeel door de Kriegsmarine verslagen. De nederlaag wist hij uit te leggen, als een bewijs van daadkracht. Chamberlain blijft echter premier, maar zijn positie wordt gaandeweg onmogelijk. Op 10 mei 1940, de dag dat de oorlog in het Westen begon, dient hij zijn ontslag in. Churchill volgt hem op. De oorlog verloopt slecht en 250.000 Britse soldaten zitten vast op het continent. In het kabinet gaan stemmen op om tot een vredesakkoord met Nazi-Duitsland te komen. Woordvoerder van deze stroming in het kabinet is Lord Hallyfax. Churchill verzet zich hier met hand en tand tegen. Engeland kan zich niet afsluiten van de strijd in Europa, om op termijn een vazalstaat van Duitsland te worden. Zijn redevoeringen doen een beroep op de tradities van de Engelse natie. Liever strijdend ten onder, dan een overgave zonder strijd. Het is in deze tijd dat hij zijn beroemde redevoering hield, waarin hij de Engelse bevolking een periode van bloed, ploeteren, zweet en tranen schildert. “We will defend our precious islands. We will never surrender”, oreerde hij voor het Lagerhuis. Lord Hallyfax ziet in dat een akkoord met Duitsland uiteindelijk een ramp zal worden en Churchill wordt in het oorlogskabinet met een ovatie ontvangen. De eenheid is hersteld. In 1941 probeert Rudolf Hess, de 2e man na Hitler, nog contact te zoeken met Hallyfax. Zijn vliegtuig wordt boven Schotland neergeschoten en zijn vredesvoorstel wordt door het kabinet rigoreus afgewezen. In plaats van de vredesapostel, wordt Hess de belangrijkste krijgsgevangene van de Tweede Wereldoorlog.

George Orwell is in het eerste oorlogsjaar vrijwilliger tijdens de Londense Blitz. Terwijl Churchill op het dak van Downingstreet 10 naar de luchtgevechten stond te kijken, haalde George Orwell slachtoffers uit brandende huizen. Hij raakt geïmponeerd door de heldenmoed van de gewone man. Als hij zich voor actieve dienst wil melden, wordt hij afgewezen. Hij is besmet met tbc, een ziekte die hem uiteindelijk fataal zou worden. Tijdens de oorlog werkt hij mee aan propaganda-uitzendingen van de BBC.

Maar dit weerhoudt hem er niet van om, net als Churchill, na te denken over het dictatorschap van een Nieuwe Wereldorde. Daarbij wijst hij vooral op de gevaren van het Stalinistische Rusland. Na de definitieve nederlaag van Nazi-Duitsland is Winston Churchill de grote held van West-Europa. Ook in Engeland zelf wordt hij op handen gedragen. Churchill ziet ook het “rode gevaar” en noemt als eerste de scheiding tussen Oost en West als een IJzeren Gordijn dat van de Oostzee tot de Adriatische liep. Bij de eerste algemene verkiezingen dachten de Conservatieven onder leiding van Churchill een gemakkelijke overwinning te behalen.

Het tegenovergestelde is het geval. De socialisten onder leiding van Atlee behalen een 'landslide' overwinning. Engeland kiest massaal voor verandering. De weg naar een nieuw Jeruzalem kan worden ingeslagen. George Orwell voelt dat zijn einde nabij is. Hij trekt zich terug op een Schots eiland. Ver van de beschaving zet hij tot het schrijven van 1984, zijn laatste en meest briljante waarschuwing tegen een dictatoriale samenleving. De titel verwijst naar het jaar waarin Orwell aan zijn meesterwerk begon. De hoofdpersoon van het boek krijgt als achternaam Smith, als een verwijzing naar de anonieme Engelsman, en als voornaam Winston. Een "eerbewijs" aan Churchill. George Orwell sterft in 1950, 48 jaar oud. Winston Churchill overleeft Eric Blair ruimschoots, tot die januaridag in 1965, toen Engeland massaal afscheid van hun belangrijkste oorlogsheld nam. Link1, Link2, Link3